قلب دعواقلب دعوا، ابطال مدّعای مستدلّ از طریق « قلب » می باشد. ۱ - تعریفقلب دعوا، مقابل قلب دلیل ، و به معنای ابطال مدعای مستدل از طریق قلب می‌باشد. ۲ - صورتهای قلب دعواقلب دعوا به دو صورت انجام می‌گیرد: ۳ - صورت اولیا دلیل در دعوا به طور اضمار وجود دارد، مثل این که « اشعری » ادعا می‌کند: «اعلَمُ بالضروره ان کل موجود مرئی؛ هر موجودی، مرئی (قابل رؤیت) است» و در ضمن این ادعا، دلیل آن را نیز گنجانده است و آن «لانّه موجود» است، زیرا به اعتقاد او هر چیزی که موجود است، قابل مشاهده نیز می‌باشد. در مقابل، « معتزلی » این ادعا را از طریق قلب ردّ نموده و می‌گوید: «اَعلَمُ بالضرورة ان کل ما لیس فی جهة لا یکون مرئیا؛ هر موجودی که جهت ندارد، مرئی نیست». این ادعای «معتزلی» مقابل ادعای «اشعری» است و دلیل آن نیز مضمر است و آن این است که: «انتفاء جهت، مانع از رؤیت است». ۴ - صورت دومیا دلیل در دعوا حتّی به طور اضمار وجود ندارد، مثل این که کسی ادعا کند کفر بعینه قبیح است و شکر بعینه حسن است، و شخص دیگر در مقابل ادعای او بگوید کفر بعینه قبیح نیست و شکر بعینه حسن نیست؛ یعنی از طریق ادعای مخالف، ضروری بودن مدعای او را نفی کند. در این جا، بر خلاف صورت قبلی، هیچ یک در ضمن دعوای خود، دلیل خود را ارائه نداده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۴۶، برگرفته از مقاله «قلب دعوا». |